Gemeenten krijgen in de dagelijkse praktijk vaak te maken met (bijzondere) persoonsgegevens. Deze persoonsgegevens zijn nodig om de overheidstaak goed te kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld bij aanvragen voor jeugdhulp, een Wmo-voorziening of bijstandsuitkering.

Als er iets mis gaat, dan kan dat grote gevolgen hebben voor de persoon waarop die gegevens betrekking hebben. Deze persoon wordt in AVG-termen
‘betrokkene’ genoemd. De betrokkene heeft dan het recht om schadevergoeding te vorderen van het bestuursorgaan of de gemeente als rechtspersoon.

Bij de aanvraag van een bijstandsuitkering ontvangt de consulent informatie over Rick waaruit blijkt dat hij arbeidsbeperkingen heeft. Rick kan mogelijk arbeid aanvaarden bij een werkgever in de logistiek. Deze werkgever kan in aanmerking komen voor subsidies als hij weet dat Rick arbeidsbeperkingen heeft. De bijstandsconsulent wil graag dat Rick arbeid gaat verrichten en denkt de werkgever (die vaker mensen aanneemt met een bijstandsuitkering) even te helpen. Hij stuurt deze werkgever een e-mail met gedetailleerde informatie over de arbeidsbeperkingen van Rick en vertelt hem dat hij nu subsidies kan aanvragen. Rick komt hier achter doordat de werkgever hem informeert en is laaiend. Hij wilde niet dat werkgever deze informatie over hem zou ontvangen. Mocht de consulent deze informatie verstrekken? Nee, hiervoor bieden de AVG en de Participatiewet geen grondslag. De persoonsgegevens en mogelijk zelfs bijzondere persoonsgegevens als het medische informatie over Rick betreft, zijn dus onrechtmatig verwerkt. Rick kan nu terecht stellen dat in strijd is gehandeld met de AVG en dat hij schade heeft geleden.

Hoe verloopt een verzoek tot schadevergoeding?

Allereerst zal duidelijk moeten worden of sprake is van een schending van de (U)AVG.
Een betrokkene heeft meerdere rechten om na te gaan of het bestuursorgaan zijn persoonsgegevens in overeenstemming met de U(AVG) verwerkt, zoals het inzagerecht, het recht op beperking van de verwerking en het recht op bezwaar. Een verwerking van persoonsgegevens in strijd met de (U)AVG, is onrechtmatig.

Als de gegevensverwerking onrechtmatig is, dan bestaat de plicht om de daadwerkelijk geleden schade volledig te vergoeden

Als de gegevensverwerking onrechtmatig is, dan bestaat de plicht om de daadwerkelijk geleden schade volledig te vergoeden. Verschillen het bestuursorgaan en de betrokkene van mening over de rechtmatigheid van de verwerking en/of schadeplichtigheid, dan kan de betrokkene een procedure starten bij de rechtbank.

Welke rechter?

Betrokkene kan het geschil aanhangig maken bij de civiele rechter, maar ook bij de bestuursrechter als de schade onder de € 25.000,- blijft. Zie hiervoor de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS 1 april 2020, ECLI:NL:RVS:2020:899/900/901). Voor de invulling van het schadebegrip van artikel 82 AVG moet de bestuursrechter het Burgerlijk Wetboek toepassen (zie bijvoorbeeld een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, 25 augustus 2010).

Inhoudelijke beoordeling

Voor een succesvol beroep op schadevergoeding door een schending van de (U)AVG is noodzakelijk dat:

  1. In strijd wordt gehandeld met de (U)AVG.
  2. Die strijdige handeling leidt tot schade.
  3. De schade reëel en zeker is. Dit laatste betekent dat voldaan moet zijn aan de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek over schadevergoeding. Met name artikel 6:106 e.v. spelen hier een rol. In ieder geval zal de betrokkene moeten aantonen dat hij in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast. Dat is alleen anders als de relevante nadelige gevolgen gelet op de aard en de ernst van de ‘fout’ voor de benadeelde zo voor de hand liggen, dat een aantasting in de persoon kan worden aangenomen. Het enkele feit dat een fundamenteel recht wordt geschonden is onvoldoende voor toekenning van immateriële schade (zie de arresten van de Hoge Raad van 15 maart 2019, r.o.4.2.2, van 28 mei 2019, r.o. 2.4.5. en van 19 juli 2019, r.o. 2.13.2.).

Rick moet zijn schade onderbouwen door aan te tonen dat hij in zijn eer en goede naam is aangetast. Dit kan Rick doen door bijvoorbeeld te stellen dat zijn gegevens tegen zijn wil aan werkgever zijn verstrekt, waardoor de werkgever informatie heeft ontvangen over zijn arbeidsbeperkingen en of ziekte. Daarnaast kan Rick zich op het standpunt stellen dat de betreffende mededeling is gedaan in een periode waarin de nieuwe werkgever moet beslissen over het al dan niet aangaan van een arbeidsovereenkomst met het risico dat die overeenkomst niet wordt gesloten. En Rick zou vervolgens met een verklaring van een psycholoog kunnen onderbouwen dat de hiervoor genoemde omstandigheden angst en stress hebben veroorzaakt. Stel de baan zou daadwerkelijk niet doorgaan, omdat de werkgever Rick niet meer wil aannemen, dan bestaat er ook nog aanspraak op materiële schade, te weten het verlies aan inkomen (verschil in hoogte bijstandsuitkering en loon uit arbeid).

Moraal van dit verhaal, voorkomen is beter dan genezen. Dus zorg ervoor dat persoonsgegevens van burgers op een rechtmatige wijze worden verwerkt en informeer de betrokkene daarover, zodat uw gemeentebestuur niet geconfronteerd wordt met verzoeken tot schadevergoeding bij de rechter en meldingen bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Juist en zorgvuldig omgaan met gegevens en transparantie in de communicatie leidt tot meer vertrouwen van de burger in een betrouwbare overheid.