Een beschikking bevat het besluit over de jeugdhulp. Zijn er redenen om te kiezen voor beschikkingsarm werken? Maakt een beschikking tevreden ouders en jeugdigen ineens ontevreden? Waarom zou je hier dan toch voor kiezen? In deze opinie ga ik in op deze vragen.
In 2018 volgde uit de evaluatie Jeugdwet dat de rechtsbescherming van cliënten bij jeugdhulp tekortschoot. Nicole Tielen schreef hier in haar opinie Evaluatie Jeugdwet: rechtspositie cliënt schiet tekort – Schulinck al over. Ouders en jeugdigen gaven aan dat ze niet altijd een beschikking kregen en het niet altijd duidelijk was hoe een gemeente tot een besluit kwam. Nu, 6 jaar later, is beschikkingsarm werken nog steeds opgenomen in verordeningen.
Heeft beschikkingsarm werken een juridische grondslag?
Nee, dat is niet het geval. Volgens de Algemene wet bestuursrecht (Awb) wordt een beschikking na een aanvraag verzonden. De Awb geldt omdat specifieke bepalingen over de aanvraagprocedure in de Jeugdwet ontbreken. Bovendien is in artikel 2.3 lid 1 Jeugdwet de jeugdhulpplicht voor het college omschreven. Het uitoefenen van deze publiekrechtelijke bevoegdheid heeft rechtsgevolgen, namelijk het wel of niet krijgen van een voorziening. Volgens de Awb moet dit met een beschikking.
Brief VWS bevestigt dat beschikkingsarm werken in strijd met de Awb is
Een reactie van het ministerie van VWS over de ontwikkeling van beschikkingsarm werken bleef eerder uit. Marieke Kleiboer, directeur Jeugd bij het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) sprak zich pas uit over beschikkingsarm werken. Zij schrijft dat ‘beschikkingsarm werken, waarbij een beschikking alleen wordt verstrekt op verzoek, in strijd is met de voorwaarden die de Awb stelt’.
Zij benoemt verder: ‘Een besluit tot het verlenen van niet vrij toegankelijke jeugdhulp is immers een besluit met publieke rechtsgevolgen in de zin van artikel 1:3 van de Awb. Dit betekent dat het besluit zorgvuldig tot stand moet komen, schriftelijk moet worden vastgelegd (in een beschikking) en deugdelijk moet worden gemotiveerd. Bovendien moet daarin worden opgenomen dat de jeugdige of ouder in bezwaar kan tegen het besluit en op welke wijze dit moet gebeuren’.
Er is geen ruimte voor beschikkingsarm werken in de Jeugdwet.
VNG spreekt zich niet uit tegen beschikkingsarm werken
Hoewel de VNG in een nieuwsbericht van 6 maart 2024 benoemt dat deze werkwijze niet in overeenstemming is met de Jeugdwet, spreken zij zich ook niet uit tegen beschikkingsarm werken. Het VNG-bestuur benadrukt dat de toekenning van ondersteuning in de Jeugdwet over het algemeen goed functioneert en dat ouders en jeugdigen tevreden zijn. Gemeenten en andere aanbieders zien de voordelen van de huidige werkwijze. Het wordt niet expliciet benoemd, maar ik ga ervan uit dat beschikkingsarm werken bedoeld wordt.
Geen reden om te kiezen voor beschikkingsarm werken
Er zijn geen verkeerde bedoelingen, zo schreef Nicole Tielen in haar opinie al. De uitvoerders van de Jeugdwet zijn enorm betrokken en doen hun best om de juiste hulp toe te kennen. Maar het besef van de functie van juridische waarborgen ontbreekt. Sterker nog, het wordt als lastig ervaren. Er bestaan misvattingen zoals inefficiëntie, bureaucratie en veel werk.
Het is een onderwerp dat moeilijk te toetsen is. Uit jurisprudentie blijkt niet direct dat er pas na verzoek een beschikking verzonden is. En je weet niet wie onvoldoende bekend is met het recht op bezwaar. Daarom moet voor iedereen die een verzoek om jeugdhulp indient gelden dat je begint met een aanvraag en eindigt met een beschikking. De aanvrager weet waar hij aan toe is, wanneer er duidelijkheid is en de reden kennen waarom jeugdhulp wel of juist niet is toegekend. Beschikkingsarm werken gaat helemaal voorbij aan het grote belang van de aanvraagprocedure zoals deze verankerd is in de Awb. Ik zie hierin ook geen rechtvaardiging om af te wijken van de wet.
Een beschikking doet niets af aan hoe tevreden ouders en jeugdigen zijn. Het staat toch al vast of en welke jeugdhulp wordt toegekend. Het is in ieders belang om dit besluit op papier te ontvangen. Juist voor de situaties dat het niet goed gaat, levert een beschikking namelijk waarborgen op voor alle partijen. Het moeten vragen om een beschikking, vóór het kunnen indienen van bezwaar, zorgt ervoor dat de gemeente al met 1-0 achter staat.
Het versturen van een beschikking lijkt meer tijd te kosten. Maar het is niet meer dan op papier zetten wat al vastligt. Op de langere termijn kan het zelfs tijd opleveren. Een goed begin van een jeugdhulptraject zonder twijfel over de geldende rechten en plichten heeft uiteindelijk meer kans op slagen.
Beschikking na een medische verwijzing
De directeur Jeugd schrijft in haar brief dat ook bij een verwijzing door een huisarts er sprake is van een beschikking waarop de Awb van toepassing is en waartegen bezwaar en beroep open staat. Dit betekent dat het college ook na een medische verwijzing een beschikking moet sturen.
Deze mededeling is voor de praktijk een welkome toelichting. Een beschikking sturen na een medische verwijzing gebeurt namelijk nog weinig. Ik hoop dat er nu geen andere uitleg van deze toegang tot jeugdhulp meer mogelijk is.
Meer weten?
Wil je als gemeente op de hoogte blijven van alle actuele ontwikkelingen op het gebied van de Jeugdwet, Schuldhulpverlening, de Participatiewet of de Wmo? Neem dan een abonnement op onze Kennisbanken Schulinck Jeugd, Schulinck Schuldhulpverlening, Schulinck Participatiewet en/of Schulinck Wmo.