Als mensen samenwonen is het vaak zo dat kosten gedeeld kunnen worden. Denk aan kosten van huur en gas. Hierdoor zijn de kosten van levensonderhoud per persoon lager. In de Participatiewet geldt de kostendelersnorm. Deze norm houdt rekening met de voordelen van het delen van de kosten binnen een huishouden. De gedachte van de wetgever hierbij was dat stapeling van meerdere bijstandsuitkeringen op één woonadres ongewenst is. En dat rekening moet worden gehouden met schaalvoordelen vanwege het kunnen delen van kosten.

De kostendelersnorm ligt geregeld onder vuur. In verband hiermee gaat de kostendelersnorm wijzigen per 1 januari 2023. Gemeenten zullen hun systemen moeten aanpassen aan die wijziging.

Wanneer geldt de kostendelersnorm?

De kostendelersnorm is van toepassing als een bijstandsgerechtigde 21 jaar of ouder is EN kosten delende medebewoners heeft. Een kostendelende medebewoner is iemand van 21 jaar of ouder die in dezelfde woning als de bijstandsgerechtigde woont. Uitzonderingen bestaan er voor studenten en mensen met een commerciële relatie. De kostendelersnorm wordt lager als belanghebbende meer kostendelende medebewoners heeft.

Welke wijziging is voorzien per 1 januari 2023?

De kostendelersnorm wijzigt per 1 januari 2023.¹ Dat wil zeggen: als de Eerste en Tweede Kamer instemmen met het wetsvoorstel Breed offensief.² De wijziging betekent dat personen jonger dan 27 jaar geen kostendelende medebewoner meer kunnen zijn. Nu ligt die grens nog bij 21 jaar. Achtergrond van deze voorgestelde wijziging is dat uit onderzoek blijkt dat sinds de invoering van de kostendelersnorm meer jongeren uit bijstandsgezinnen het ouderlijk huis verlaten. Dat kan leiden tot dak- en thuisloosheid.³ De gemeente Rotterdam en Arnhem passen deze nieuwe kostendelersnorm al toe vanaf 1 juli 2022.4 Dit vooruitlopend op de wetswijziging. Hoewel de wet daarvoor nog geen basis biedt en het ministerie van SZW niet heeft opgeroepen vooruit te lopen op de wetswijzing.

Dit betekent dat personen jonger dan 27 jaar niet meer meetellen als kostendeler bij de bijstand van een ander.

Wat betekent deze wijziging?

Dit betekent dat personen jonger dan 27 jaar niet meer meetellen als kostendeler bij de bijstand van een ander. Andersom geldt dat de kostendelersnorm wel geldt voor personen vanaf 21 jaar. Die leeftijdsgrens wordt niet opgetrokken naar 27 jaar. Dit is een bewuste keuze van de wetgever.

Dit verschil kan met een voorbeeld worden aangetoond.

Een kind van 24 jaar woont bij zijn ouders (allebei 49 jaar). Allen hebben recht op algemene bijstand voor het levensonderhoud.
Het kind is geen kostendelende medebewoner meer voor de bijstand van zijn ouders. De ouders hebben recht op de normale gehuwdennorm.
Op het kind is wel de kostendelersnorm van toepassing. Hij is immers ouder dan 21 jaar. En zijn ouders zijn kostendelende medebewoners want zij zijn allebei ouder dan 27 jaar. Er bestaat recht op de kostendelersnorm ter hoogte van 43,33% van de gehuwdennorm.

Systemen

Gemeenten zullen deze voorgestelde wijziging van de kostendelersnorm tijdig in hun systemen moeten doorvoeren. Schulinck In-Form kan gemeenten hierbij ondersteunen. Zo kan middels het formulier Aanvraag Levensonderhoud een aanvraag om bijstand voor levensonderhoud worden ingediend bij de gemeente. Het aanvraagformulier vraagt al veel informatie uit. Op basis daarvan kan het formulier bepalen of de kostendelersnorm van toepassing is. Dit formulier zal worden aangepast aan de wetswijziging.

Voor klanten van de kennisbank is er een handige rekentool om te beoordelen of de kostendelersnorm van toepassing is en om de juiste hoogte uit te rekenen. Van de uitkomst is een rapport beschikbaar. Ook deze door Schulinck In-Form ontwikkelde tool zal worden aangepast aan de nieuwe kostendelersnorm.


Bereken de kostendelersnorm 2023

Maatwerk

Gemeenten kunnen zich voorbereiden op de wijziging van de kostendelersnorm per 1 januari 2023. Ook zijn gemeenten gewezen op de mogelijkheid om maatwerk toe te passen. Bijvoorbeeld door de bijstandsnorm in individuele gevallen hoger vast te stellen als bijzondere omstandigheden dat rechtvaardigen.5 Ook het tijdelijk uitzonderen van de kostendelersnorm is mogelijk. Denk aan Oekraïnse vlichtelingen die in huis worden opgevangen.6 Schulinck In-Form kan ook in deze situaties ondersteunen bij het toepassen van de kostendelersnorm.

 

1 Zie internetconsultatie.nl/wijzigingkostendelersnorm

2 Zie Gemeentenieuws SZW 2022-2

3 Zie ook de opinie ‘Kostendelersnorm op de schop?’ van Jeroen van Fessem (01-07-2020)

4 Zie het artikel ‘Rotterdam versoepelt kostendelersnorm’ van Adriaan de Jonge in Binnenlands Bestuur (09-03-2022) en het artikel ‘Ook Arnhem gaat kostendelersnorm versoepelen’ van Adriaan de Jonge in Binnenlands Bestuur (18-03-2022).

5 Dit kan met toepassing van artikel 18 lid 1 Participatiewet

6 Zie hierover de opinie ‘Ondersteuning aan vluchtelingen uit Oekraïne’ van Inge Scherpenzeel & mr. Lance op den Camp & mr. Karin Smits (20-04-2022)