Het kabinet is van plan de tarieven voor griffierechten (de kosten die betaald moeten worden voor een gang naar de rechter) te verhogen. Het wetsvoorstel "Aanpassing griffierechten" verhoogt de griffierechten voor civiele en bestuurszaken. Met name zaken in hoger beroep worden flink duurder. Die forse verhoging van griffierechten kan leiden tot een aantasting van de toegang tot de rechter, waarmee de rechtsbescherming van onder andere burgers ernstig in de knel kan komen. Er is veel kritiek geuit op het wetsvoorstel, onder andere door de Afdeling advisering van de Raad van State.
Het wetsvoorstel is op dit moment aangemeld voor plenaire behandeling in de Tweede Kamer. Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie heeft de nota naar aanleiding van het verslag en een nota van wijziging bij het wetsvoorstel aanpassing griffierechten naar de Tweede Kamer gestuurd. Door de nota van wijziging wordt de hoogte van de voorgestelde griffierechten aangepast aan de inflatiecorrectie.
Aanzienlijke verhoging griffierecht in hoger beroep en cassatie
Het wetsvoorstel voorziet in een aanpassing van de griffierechtbedragen in bestuursrechtelijke en civiele zaken. Het lijkt allemaal wel mee te vallen, als we de website van de Rijksoverheid moeten geloven. ‘Met name de tarieven voor zaken bij de kantonrechter en voor alle civiele zaken bij de rechtbank worden ontzien,’ sust de Rijksoverheid. ‘De reden hiervoor is dat het kabinet hecht aan een laagdrempelige toegang tot de rechter in eerste aanleg.’ Er wordt echter een aanzienlijke verhoging van het griffierecht in hoger beroep en cassatie voorgesteld. Daarnaast wordt onder meer een nieuwe categorie griffierecht ingevoerd voor rechtspersonen in zaken met een belang van meer dan € 1 miljoen.
Opeenstapeling van maatregelen voor toegang tot rechter
Met het verhogen van het griffierecht in hoger beroep en cassatie met 30 tot 60% in bestuurszaken en 75 tot 100& in civiele zaken, werpt het kabinet voor deze categorieën een forse drempel op als het gaat om de inzet van rechtsmiddelen. Maar dat niet alleen. De verhogingen van het griffierecht in hoger beroep en cassatie en de verhoging van het griffierecht voor natuurlijke personen in bepaalde bestuurszaken cumuleren met andere (voor)genomen maatregelen. De eigen bijdragen voor rechtsbijstand zijn per 1 oktober vorig jaar ook flink verhoogd. Daarnaast zijn de griffierechten in burgerlijke zaken bij de invoering van de Wet griffierechten burgerlijke zaken behoorlijk gestegen. De toelichting op het wetsvoorstel gaat niet in op de gevolgen van deze opeenstapeling van maatregelen voor de toegang tot de rechter. Bovendien is In het wetsvoorstel afgezien van het opnemen van een algemene hardheidsclausule.
Hoge drempel voor kleinere rechtspersonen
In het wetsvoorstel is, zoals gezegd, voor rechtspersonen in zaken met een belang van meer dan € 1 miljoen een aparte categorie griffierecht opgenomen, waarvoor een verdrievoudiging van het griffierecht bij het gerechtshof en een verdubbeling van het griffierecht voor een procedure bij de Hoge Raad wordt voorgesteld. Zeker voor kleinere rechtspersonen, die echt niet altijd draagkrachtiger zijn dan particulieren, ontstaat zo een wel erg hoge drempel voor het instellen van rechtsmiddelen. Bovendien kunnen ook burgers worden veroordeeld tot het betalen van de tarieven voor rechtspersonen wanneer zij een zaak verliezen en de proceskosten – ook van de wederpartij – moeten betalen.
Veel burgers en kleine rechtspersonen getroffen in rechtsbescherming
Het kabinet geeft aan dat er zorgvuldiger geprocedeerd moet gaan worden en dat door de verhoging van griffierechten de bewustwording op gang zal komen. Dat zal zeker het geval zijn, maar ik denk dat veel burgers en kleine rechtspersonen in hun rechtsbescherming zullen worden getroffen, omdat ze uit financiële overwegingen niet gaan procederen. De mogelijkheid tot het instellen van hoger beroep en cassatie is uiterst belangrijk: niet alleen vanwege de mogelijkheid tot correctie van de rechter in eerste aanleg, maar ook voor het bewaken van de rechtseenheid. Het wordt afwachten of het wetsvoorstel er op deze manier doorheen komt bij de Eerste en Tweede Kamer. We houden u op de hoogte!