Hoogspanningstracés zijn nodig voor de distributie van energie waardoor burgers en bedrijven hun dagelijkse bezigheden kunnen uitvoeren. Deze tracés bestaan uit bovengrondse hoogspanningslijnen en –masten en ondergrondse hoogspanningsleidingen, die een voltage kunnen hebben van 50, 110, 150, 220 en 380 kV.

Zowel bovengrondse als ondergrondse hoogspanningslijnen hebben naast een elektrisch veld ook een magneetveldzone. Omdat deze magnetische zone leukemie bij kinderen kan veroorzaken en er aanwijzingen zijn dat er een verband is tussen langdurig verblijf in de magneetveldzone wordt bij het vaststellen van bestemmingsplannen rekening gehouden met hoogspanningstracés.

Nieuwe ontwikkelingen

Om de risico’s voor de volksgezondheid zoveel mogelijk te beperken heeft de Minister al in 2005 lokale overheden geadviseerd om, bij de aanleg of wijziging van bovengrondse hoogspanningslijnen of het toestaan van nieuwe bebouwing, bij de vaststelling van bestemmingsplannen, zo veel als redelijkerwijs mogelijk is te vermijden dat gevoelige bestemmingen binnen de magneetveldzone (jaargemiddeld stralingsniveau > 0,4 microTesla) komen te liggen. Dit advies ziet alleen op nieuwe ontwikkelingen.

Bestaande situaties

Gevoelige gebouwen die al in de ‘gevaren’zone stonden en de bestaande gevallen konden blijven staan, omdat de gezondheidseffecten onzeker zijn en het treffen van maatregelen niet zonder meer proportioneel is (onzekerheid gezondheidseffecten + hoge kosten voor sanering = behouden bestaande situaties). Aangezien maatschappelijk de behoefte is ontstaan om bewoners ook in bestaande situaties waar hoogspanningsverbindingen en woningen dichtbij elkaar zijn, te ontlasten is door het Rijk een tweesporenbeleid uitgezet:

  1. Verkabelen en verleggen van hoogspanningstracés binnen bevolkingskernen; en
  2. Aankopen van woningen die binnen de magneetveldzone liggen.

Verkabelen en verleggen

Onlangs heeft de ministerraad besloten om gemeenten en provincies meer bevoegdheden te geven om de reeds bestaande situaties aan te pakken. Lokale overheden mogen straks bestaande hoogspanningslijnen deels laten omleggen of onder de grond laten brengen. De netbeheerder is verplicht verzoeken van lokale overheden uit te voeren. Deze bevoegdheden zullen worden neergelegd in artikel 22a Elektriciteitswet.

Lokale overheden mogen bestaande hoogspanningslijnen deels laten omleggen

Het besluit dat dit mogelijk moet maken is door de ministerraad aan de Tweede en Eerste kamer gezonden. Samen met netbeheerders, provincies en gemeenten zijn afspraken gemaakt hoe de kosten van tracé-aanpassingen worden verdeeld. Daarbij is rekening gehouden met de gemeentelijke draagkracht. De maximale bijdrage voor lokale overheden is 975.000 euro per kilometer tracé. De rest van de kosten zijn voor rekening van de netbeheerder (artikel 2 Besluit verplaatsen en verkabelen hoogspanningsverbindingen).

Uitkoopregeling

Eigenaren van woningen die loodrecht onder een hoogspanningsverbinding gelegen zijn, kunnen hun woning verkopen aan de gemeente. Deze regeling heeft een looptijd van vijf jaar en eindigt op 31 december 2021.

De uitkoopregeling is van toepassing op eigenaren van woningen gelegen:

  1. buiten de bevolkingskernen; of
  2. binnen de magneetveldzone van 220 en 380 kV-tracés.

Lokaal maatwerk

Het is een goede zaak dat gemeenten de regie gaan voeren over de locatie van hoogspanningsverbindingen op het gemeentelijk grondgebied. Gemeenten hebben kennis van de lokale situatie en beschikken over de benodigde bevoegdheden op het terrein van de ruimtelijke ordening. Gemeenten zijn daarom het best geëquipeerd om te bepalen op welke wijze de goede ruimtelijke ordening het best zal zijn gediend. Deze werkwijze past ook in de stijl van de Omgevingswet waarbij gemeenten als eerste aan de lat staan om de fysieke leefomgeving in een goede balans te brengen en houden.