Het kappen van bomen roept vaak emoties op. Waar de één overlast van de boom ervaart doordat deze het licht in zijn woning wegneemt, heeft een ander juist plezier vanwege de monumentale uitstraling van de boom. Bomen kunnen het straatbeeld bepalen, zeker als het om monumentale bomen gaat.

Voor de komst van de Wabo was het kapvergunningenstelsel opgenomen in een lokale verordening, hetzij als onderdeel van de APV hetzij als zelfstandige verordening, doorgaans Bomenverordening genoemd. Sinds 1 oktober 2010 is voor het kappen van bomen een omgevingsvergunning nodig als in een lokale verordening een ‘kap’vergunningstelsel is opgenomen. De keuze om een kapvergunningstelsel in het leven te roepen of houden ligt bij de gemeenteraad.  

Uit oogpunt van het verminderen van de lokale lasten zijn er gemeenten die een bomenlijst hebben vastgesteld. Alleen bomen die op die lijst staan genieten dan bescherming. Staat een boom op de lijst, dan is een omgevingsvergunning nodig voor het vellen van die boom.

In de lokale verordening zijn de weigeringsgronden voor de omgevingsvergunning opgenomen. Deze weigeringsgronden kunnen nader worden geconcretiseerd in lokaal beleid en of beleidsregels, zoals een Bomennota. In het beleid/de beleidsregels kan de inhoud van de bestuurlijke belangenafweging en de procedure daaromtrent worden weergegeven. Daarnaast kan een beleidsregel bepalen op welke wijze de relevante feiten worden vastgesteld.

Het verschil tussen beleid en beleidsregels is van belang voor de motivering van besluiten. In een besluit kan ter motivering simpelweg worden verwezen naar (bekendgemaakte) beleidsregels, terwijl ingeval van beleid (incl. niet bekendgemaakte beleidsregels) de gehele beleidsafweging in het besluit moet worden opgenomen (artikel 4:82 Awb). Het vaststellen van beleidsregels dient zowel de rechtszekerheid als een efficiëntere bedrijfsvoering. Beleidsregels moeten worden bekendgemaakt.

Door het vaststellen en publiceren kunnen initiatiefnemers inschatten hoe de (gemeentelijke) overheid op een vergunningsaanvraag zal reageren. Dit betekent ook dat het bestuursorgaan dat die beleidsregels vaststelt conform zal moeten beslissen, tenzij dat voor een of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregel te dienen doelen (artikel 4:84 Awb). Als wordt afgeweken van de beleidsregels dan dient de onderbouwing daarvan in het besluit tot uitdrukking te komen. Als dat niet gebeurt, dan wordt het besluit vernietigd.

Het verschil tussen beleid en beleidsregels is van belang voor de motivering van besluiten

In de uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland (ECLI:NL :RBMNE:2018:41) stond het handelen in strijd met het eigen beleid centraal. In de bomenverordening van de gemeente stond dat het verboden was om beschermwaardige bomen (die op een Bomenkaart waren aangewezen) te kappen. Een vergunning hiervoor zou slechts bij uitzondering kunnen worden verleend indien alternatieven voor behoud uitputtend zijn onderzocht en een zwaarwegend maatschappelijk belang zwaarder weegt dan duurzaam behoud van de beschermwaardige boom.

In de Bomennota werd het zwaarwegend maatschappelijk belang nader geconcretiseerd. De rechtbank oordeelde dat in dit geval niet is gebleken van een zwaarwegend maatschappelijk belang dat zwaarder weegt dan duurzaam behoud van de beschermwaardige boom. Het college had nagelaten het beleid, zoals dat is vastgelegd in de Bomennota, bij de bestreden besluitvorming te betrekken.  De verleende omgevingsvergunning voor het vellen van houtopstand werd dan ook vernietigd.

Het is verstandig als gemeente om daar waar een vaste gedragslijn wordt gevolgd bij vergunningverlening beleidsregels vast te stellen en te publiceren. Op deze wijze maakt het gemeentebestuur aan zijn burgers duidelijk hoe het omgaat met zijn bevoegdheid. Dit komt een transparante en betrouwbare overheid ten goede. Bovendien bevordert dit een heldere en consistente besluitvorming. Het is dan wel zaak dat deze beleidslijn zowel intern als ook extern wordt gecommuniceerd.