Op 29 juni zond de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat een brief naar de Tweede Kamer waarin zij de contouren voor de harmonisatie van milieuzones schetste.
Wat is een milieuzone?
Een milieuzone is een gebied, doorgaans in de binnenstad van een gemeente, waar de toegang voor (vracht)wagens die te veel fijnstof en stikstofoxiden uitstoten beperkt is. Door het instellen van een milieuzone probeert een gemeente de lokale luchtkwaliteit te verbeteren en de leefbaarheid in de gemeente te borgen.
Verschillende steden hebben een milieuzone voor personen- en/of bestelwagens met verschillende toegangsregimes. Die toegangsregimes zijn vaak gebaseerd op de datum van eerste toelating van de voertuigen. Om te voorkomen dat het voor automobilisten onduidelijk wordt waar zij wel en niet mogen komen met hun voertuigen wordt het systeem van milieuzones geharmoniseerd.
Harmonisatie van milieuzones geschetst
Milieuzones gaan alleen gelden voor dieselauto’s. Benzinevoertuigen zullen niet worden geweerd in milieuzones omdat de verbetering van de luchtkwaliteit, die kan worden behaald door benzinevoertuigen mee te nemen in de harmonisatie, beperkt is en de komende jaren steeds verder zal afnemen. Het is in een dergelijk geval dan niet proportioneel om benzinevoertuigen te weren.
Voor dieselvoertuigen wordt onderscheid gemaakt tussen personen- en bestelwagens enerzijds en vrachtverkeer anderzijds. De onderscheidende factor in het systeem wordt de euronorm. De euronorm geeft de norm aan van de maximale emissie die een voertuig mag uitstoten. Een hogere norm duidt op een schoner voertuig.
Personen- en bestelwagens
Voor personen- en bestelwagens kunnen gemeenten twee verschillende soorten zones instellen.
Van 2020 tot 2025 is dat een gele en een groene zone. In de gele zone mogen dieselvoertuigen ouder dan 2001 (euronorm 3) dan niet langer komen. In de groene zone worden dan dieselvoertuigen ouder dan 2006 (euronorm 4) geweerd.
Vanaf 2025 wordt de gele zone afgeschaft en kan de gemeente een groene (euronorm 4) en blauwe (euronorm 5) zone instellen. In de groene zone worden dan dieselvoertuigen ouder dan 2006 (euronorm 4) geweerd. In de groene zone worden dan dieselvoertuigen ouder dan 2011 (euronorm 5) geweerd. Hierdoor wordt het (binnen)stedelijk klimaat steeds schoner.
“De onderscheidende factor in het systeem wordt de euronorm.”
Vrachtverkeer
Voor vrachtwagens geldt op dit moment een uniform systeem, waarbij voertuigen van euro IV en nieuwer de zone in mogen. In het nieuwe systeem krijgen gemeenten de mogelijkheid om dit regime tot 2022 voort te zetten als onderdeel van de groene zone. In 2022 komt de groene zone te vervallen en kan een gemeente kiezen voor de blauwe euro VI zone.
Vanaf 2025 wordt het voor gemeenten dan mogelijk om een emissieloze zone in te stellen. In die zone wordt dan alleen vrachtverkeer en bestelwagens toegestaan die geen emissie meer uitstoten.
Ontheffing
In de huidige milieuzones zijn ontheffingen voor campers, voertuigen van gehandicapten, en oldtimers ouder dan 40 jaar mogelijk. De Staatssecretaris wil in overleg met gemeenten landelijke afspraken maken over dergelijke ontheffingen en deze uitwerken en wordt de mogelijkheid verkend van één loket voor ontheffingen met wederzijdse erkenning tussen gemeenten.
Bij het maken van deze afspraken is het verstandig om de aankomende Omgevingswet in gedachten te houden, waarbij decentralisatie het uitgangspunt vormt. In het kader van het behalen van de (Europese) luchtkwaliteitsdoelstellingen is het dan van belang om omgevingswaarden vast te stellen. De omgevingswaarden voor luchtkwaliteit mogen door gemeenten onder de Omgevingswet alleen strenger worden geformuleerd (artikel 2.2 lid 3 Bkl).
Dit heeft uiteindelijk tot gevolg dat ontheffingen alleen kunnen worden verleend voor zover de omgevingswaarden voor luchtkwaliteit niet in gevaar komen. Gemeenten die ambitieuze luchtkwaliteitsdoelstellingen hebben zullen goed in kaart moeten brengen wat een strengere omgevingswaarde voor gevolgen heeft voor de bereikbaarheid (en leefbaarheid) van de stad.
Harmonisatie milieuzones – Schematisch
