Door de ophef over het voornemen van VVD en PvdA de zorgpremie inkomensafhankelijk te maken, zouden we bijna vergeten dat het regeerakkoord ook gevolgen heeft voor de WWB en aanverwante regelgeving. Kluwer Schulinck zet de voornemens op een rijtje.
De huishoudinkomenstoets, die vlak nadat hij was ingevoerd – en alle gemeenten hun systeem hadden aangepast – weer werd afgeschaft, komt in een nieuwe vorm terug. De ‘huishouduitkeringstoets’ in het regeerakkoord lijkt wel wat logischer opgebouwd. Het past ook bij de individualiseringsbepaling van artikel 18 lid 1 WWB zoals die nu luidt. De nieuwe toets zal in 2015 worden ingevoerd om te voorkomen dat binnen een huishouden sprake kan zijn van stapeling van uitkeringen. Het normbedrag van de WWB wordt verlaagd naarmate een huishouden meer inwonende volwassenen telt. Daarnaast worden de inkomsten van gezinsleden binnen het huishouden niet verrekend met de uitkering van de bijstandsontvanger, zodat werken loont en niet direct consequenties heeft voor de overige gezinsleden. Elk van de gezinsleden blijft een zelfstandig recht op bijstand houden.
Om het activerende karakter van de bijstand te vergroten, gaan de arbeids- en re-integratieplicht en de plicht tot tegenprestatie naar vermogen gelden voor iedere bijstandsgerechtigde. Categoriale ontheffingen zijn niet meer mogelijk. Een individuele ontheffing krijgt een tijdelijk karakter en heeft alleen betrekking op de arbeidsverplichting. Permanente ontheffing van de arbeids- en re-integratieverplichting is alleen nog mogelijk voor mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn.
Verder zal in de WWB worden vastgelegd dat een bijstandsuitkering drie maanden wordt stopgezet als de sollicitatieplicht niet wordt nageleefd door een belanghebbende. Hervatting zal in dat geval slechts plaatsvinden op verzoek van belanghebbende. Of deze maatregel ook bij de rechter standhoudt is nog maar de vraag. Bijstand is immers het laatste financiële vangnet. Om de naleving van WWB-verplichtingen te verbeteren treedt per 1 januari 2013 het wetsvoorstel aanscherping en handhaving sanctiebeleid SWZ-wetgeving in werking. De maatregelen bij het schenden van de inlichtingenplicht komen nu in de wet te staan en niet langer in de gemeentelijke Afstemmingsverordening. Ook wordt de boete weer ingevoerd.
In het regeerakkoord staat dat de arbeidsverplichtingen en de duur en hoogte van de bijbehorende sancties worden geüniformeerd. Met die maatregel gaat het kabinet verder met het inperken van de beleidsvrijheid van de gemeente. De vraag is of het vastleggen van de maatregelen in de wet een strengere handhaving oplevert. Ernstige misdragingen tegen ambtenaren die de regelingen uitvoeren, zullen gaan leiden tot onmiddellijke stopzetting van de bijstand.
Categoriale bijzondere bijstand voor aannemelijke kosten wordt beperkt. De individuele bijzondere bijstand voor daadwerkelijk gemaakte kosten daarentegen wordt verruimd. Er komt extra aandacht voor gezinnen met kinderen, werkenden met een laag inkomen en ouderen met een klein pensioen. De mogelijkheden voor bijzondere bijstand in de vorm van een aanvullende zorgverzekering of een pas voor culturele, maatschappelijke en sportvoorzieningen worden verruimd. Het voornemen bestaat de langdurigheidstoeslag in de WWB te vervangen door een individuele toeslag voor personen die langdurig van een laag inkomen moeten rondkomen, zonder zicht op verbetering.
Het oorspronkelijke wetsvoorstel voor de Wet Werken Naar Vermogen (WWNV) wordt vervangen door een voorstel voor een ‘Participatiewet’. Het voornemen bestaat om de WWB, de Wsw en een deel van de Wajong in die wet samen te voegen. Voor de hele doelgroep wordt een systeem van loondispensatie geïntroduceerd, zoals dat reeds bestaat in de Wajong. Re-integratie- en begeleidingsbudgetten worden samengevoegd in een gebundeld re-integratiebudget. De Participatiewet zal in grote lijnen overeenkomen met de WWNV, maar komt er op details net iets anders uit te zien.
Een onderwerp waarover al enige tijd een wetsvoorstel op de plank lag, is de beheersing van de Nederlandse taal. Het lijkt er nu van te gaan komen: wie de Nederlandse taal niet beheerst, krijgt geen bijstandsuitkering, aldus het regeerakkoord. Dat uitgangspunt zal consequent worden toegepast voor vreemdelingen uit derde landen, EU-onderdanen en Nederlanders. In mijn artikel in PS Documenta nr. 6 van 13 mei 2011 heb ik aangegeven dat het maar de vraag is of het wetsvoorstel zoals het er nu ligt gaat bijdragen aan de uitstroom uit de bijstand. Het wordt afwachten of het wetsvoorstel zo wordt gehandhaafd of dat er een nieuw wetsvoorstel komt om de voorgenomen maatregel in vast te leggen.
De IOAW wordt in 2014 afgeschaft en de Inkomensvoorziening voor oudere werklozen (IOW) blijft gehandhaafd. Voor 55-plussers die ontslagen worden blijft de IOW gelden. De IOW heeft geen partner- of vermogenstoets, wel een sollicitatieplicht.
Natuurlijk moeten veel van deze regelingen nog nader worden uitgewerkt. Het is daarom op dit moment nog niet duidelijk hoe de wetsvoorstellen er concreet komen uit te zien, maar uiteraard volgt Kluwer Schulinck de ontwikkelingen op de voet. We houden u op de hoogte!