Arie woont in een vakwerkhuis in het prachtige Limburgse Heuvelland. Weids uitzicht over het Geuldal. Hij geniet van de overwegende rust op zijn oude dag. Af en toe hoort hij geloei van de koeien die op de aangrenzende percelen grazen, maar dat voegt charme toe aan het buitenleven.

Boer Jansen woont naast Arie en heeft op ruime afstand van het perceel van Arie de stallen voor zijn koeien staan. Tot voor kort was het boerenleven voor Jansen zijn passie. Na de zoveelste verandering in het stikstofbeleid is voor hem de maat nu echt vol. Zo kun je toch geen boerenbedrijf meer uitvoeren?
Na overleg met zijn gezin besluit boer Jansen om in gesprek te gaan met het gemeente- en provinciebestuur. Er is immers een toenemende behoefte aan duurzame energie. Op zijn weilanden is voldoende ruimte om een zonneweide te realiseren en bovendien draagt hij hiermee bij aan een vermindering van de stikstofuitstoot. Het gemeentelijk – en provinciaal bestuur kunnen zich hierin vinden en besluiten een bestemmingsplan dat deze ontwikkeling mogelijk maakt, in procedure te brengen.

Arie ziet tot zijn schrik de publicatie op de gemeentelijke website. Hij vreest geluidsoverlast, een aantasting van het landschap en zijn uitzicht en schadelijke gevolgen voor beschermde diersoorten in de directe omgeving. Arie twijfelt wat hij moet doen. Aan de ene kant wil hij kunnen blijven genieten van zijn rust en het prachtige uitzicht over het Geuldal. Aan de andere kant wil hij ook een goede relatie houden met zijn buurman, boer Jansen.

Wat nu te doen? Wel of geen zienswijze? Bij het vaststellen van het bestemmingsplan moet de beantwoording van de zienswijzen namelijk ook worden gepubliceerd (artikel 3:46 Awb).

Actieve openbaarmaking

Openbaarheid van overheidsinformatie wordt steeds belangrijker. Het openbaren van die informatie kan zowel actief (op eigen initiatief) als passief (op verzoek van een derde). Deze opinie gaat over de verhouding tussen actieve openbaarmaking en de bescherming van persoonsgegevens.

Bestuursorganen, zoals de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders (verder: het college), hebben de plicht om informatie die zij hebben verkregen om hun publiekrechtelijke taak te kunnen uitvoeren actief openbaar te maken voor eenieder (artikel 3.1 lid 1 Woo). Het openbaar maken van informatie staat, zoals uit het geval van Arie en Boer Jansen blijkt, soms op gespannen voet met het beschermen van persoonsgegevens waarvoor hetzelfde bestuursorgaan ook verantwoordelijk is. Hoe ga je hier in de praktijk dan mee om?

De regels over het openbaar maken van overheidsinformatie zijn neergelegd in de Wet open overheid. Toegang tot overheidsinformatie is belangrijk voor een democratische bestuursvoering (artikel 110 Grondwet). Het uitgangspunt is dan ook openbaarheid van overheidsinformatie. Toch kunnen zich situaties voordoen waarvoor een uitzondering geldt op die openbaarmaking.

Actieve openbaarmaking blijft achterwege als het openbaar maken (artikel 3.1 lid 1 Woo):

  1. een onevenredige inspanning vergt; en/of
  2. tot onevenredige kosten leidt; en
  3. belangen van artikel 5.1 en 2 Woo hieraan in de weg staan, zoals de bescherming van persoonsgegevens.

Spanningsveld openbaar maken en beschermen van persoonsgegevens

In het voorbeeld van Arie en Boer Jansen wil Arie niet dat bekend wordt dat hij tegen de komst van de zonneweide is. Hij wil dan ook niet dat uit de onderbouwing van het vaststellingsbesluit kan worden afgeleid dat hij een zienswijze heeft ingediend. Anderzijds heeft het gemeentebestuur een wettelijke plicht om een vaststellingsbesluit zorgvuldig voor te bereiden en deugdelijk te motiveren (artikel 3:46 Awb). In dat kader is het dus van groot belang dat de beantwoording van zienswijzen openbaar wordt gemaakt.  Zie ook mijn eerdere opinie. 

De bescherming van persoonsgegevens kan de (actieve) openbaarmakingsplicht beperken. Dit volgt uit de AVG en de Woo.

De bescherming van persoonsgegevens kan de (actieve) openbaarmakingsplicht beperken. Dit volgt uit de AVG en de Woo.

Anonieme zienswijze

Om te voorkomen dat boer Jansen er achter komt dat Arie tegen de komst van de zonneweide is, kan Arie zijn zienswijze anoniem indienen. Sinds de uitspraak van de Afdeling in het Varkens in noodarrest, hoeft Arie (als belanghebbende) niet meer bang te zijn dat hij dan niet meer door de bestuursrechter wordt ontvangen in zijn beroep omdat hij geen, of alleen anoniem een zienswijze heeft ingediend (artikel 6:13 Awb).

Zienswijze niet anoniem

Als Arie zijn zienswijze met naam en toenaam heeft ingediend, dan is het voor de gemeenteraad en het college goed opletten geblazen. Hoewel de beantwoording van de zienswijze hoort te worden geopenbaard, zal ook aandacht moeten worden besteed aan eventuele gevoeligheden in relatie tot het kenbaar maken van persoonsgegevens.

Voordat de (beantwoording van de) zienswijzen openbaar worden gemaakt gaat het college na of er belangen in het spel zijn die zwaarder wegen dan het belang van openbaarmaking. Zijn die belangen er, dan is het beschermen van die belangen belangrijker dan actieve openbaarmaking.

Belangen die gehele of gedeeltelijke openbaarmaking in de weg staan zijn (artikel 3.1 lid 1 Woo):

  1. bijzondere persoonsgegevens (artikel 5.1 lid 1 onder d Woo en paragraaf 3.1 UAVG)
  2. strafrechtelijke persoonsgegevens (artikel 5.1 lid 1 onder d Woo en paragraaf 3.2 UAVG)
  3. BSN-nummer (artikel 5.1 lid 1 onder e Woo en artikel 46 UAVG)
  4. bescherming van de persoonlijke levenssfeer (artikel 5.1 lid 2 onder e Woo)

Bijzondere en strafrechtelijke persoonsgegevens

Bijzondere persoonsgegevens zijn gegevens over iemands godsdienst of levensovertuiging, ras, politieke gezindheid, gezondheid, seksuele leven, of het lidmaatschap van een vakvereniging (artikel 9 lid 1 AVG). Strafrechtelijke gegevens zijn gegevens over veroordelingen en min of meer gegronde verdenkingen (artikel 10 AVG).

Als de zienswijzennota één van deze of beide persoonsgegevens bevat, vervalt de actieve openbaarmakingsplicht. Dat is alleen anders als degene die de zienswijze heeft ingediend uitdrukkelijk instemt met de openbaarmaking, of als hij die gegevens zelf openbaar heeft gemaakt.

BSN-nummer

Nummers die zijn bedoeld om een specifieke persoon te kunnen identificeren, zoals het BSN-nummer, mogen alleen openbaar worden gemaakt als dat geen inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer.

Persoonlijke levenssfeer

Het openbaar maken van informatie, zoals (de beantwoording van) een zienswijze die NAW-gegevens bevat, is alleen mogelijk als de persoonlijke levenssfeer wordt geëerbiedigd (artikel 5.1 lid 2 onder e Woo). Per geval (lees: per zienswijze) weegt het college af welk belang zwaarder weegt; de actieve openbaarmaking of de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. In beginsel kan ervan worden uitgegaan dat met het openbaar maken van de beantwoording van de zienswijzen geen inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer en op grond van de Woo dus een wettelijke grondslag is voor het verwerken van persoonsgegevens (artikel 86 AVG, artikel 6 lid 1 onder c AVG). Het openbaar maken van de beantwoording van de zienswijzen, inclusief de (bijzondere) persoonsgegevens van degenen die een zienswijze hebben ingediend, is alleen dan toegestaan als de openbaarmaking van de persoonsgegevens ook noodzakelijk is om aan de actieve openbaarheidsplicht te kunnen voldoen.

Noodzaak

Om aan te tonen dat het openbaar maken van de persoonsgegevens voor de beantwoording van de zienswijzen en het nemen van een zorgvuldig en deugdelijk gemotiveerd besluit noodzakelijk is, zal het gemeentebestuur moeten onderbouwen dat:

  • het openbaar maken van belang is voor de goede vervulling van een specifieke publiekrechtelijke taak van het betreffende bestuursorgaan;
  • er geen minder ingrijpende maatregelen mogelijk zijn;
  • het bekendmaken van de persoonsgegevens van degenen die een zienswijze hebben ingediend, zwaarder weegt dan het belang van de betrokkenen bij de bescherming van hun persoonsgegevens.

Die noodzakelijkheid zie ik eerlijk gezegd niet direct omdat eenieder een zienswijze kan indienen tegen het ontwerpbestemmingsplan. Voor de totstandkoming van een zorgvuldig en deugdelijk vaststellingsbesluit is het bovendien niet noodzakelijk om te weten wie welke zienswijze heeft ingediend. Ik adviseer dan ook om de beantwoording van zienswijzen openbaar te maken met uitzondering van persoonsgegevens. Daar is Arie in ieder geval mee geholpen en boer Jansen heeft daar geen nadeel van.