Binnen de IOAW (en de IOAZ) is het mogelijk om gedragingen te sanctioneren door het opleggen van een maatregel of door het tijdelijk of blijvend weigeren van de uitkering. Het onderscheid tussen beide is van belang voor het kiezen van de juiste grondslag. Als de verkeerde grondslag wordt gekozen dan kan het zijn dat de gemeente terug wordt gefloten door bijvoorbeeld de rechtbank. De maatregel of de weigering blijft dan niet overeind. Rechtbank Oost-Brabant heeft dat onlangs gedaan. Maar de CRvB heeft recent in een soortgelijke zaak geen woord gerept over de grondslag van de maatregel. Wat moet de gemeente doen? 

De gevallen waarin tijdelijk of blijvend weigeren van de uitkering aan de orde is, zijn geregeld in artikel 20 lid 1 IOAW. Daarin worden 4 situaties genoemd. Het niet verkrijgen van algemeen geaccepteerde arbeid en het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid zijn 2 daarvan. Onder het niet verkrijgen van algemeen geaccepteerde arbeid vallen onder meer de volgende gedragingen: niet inschrijven bij een uitzendbureau, het niet in voldoende mate zoeken naar vacatures en het reageren op die vacatures. Van het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid is bijvoorbeeld sprake als iemand een concreet baanaanbod weigert. Als de gedraging van de IOAW’er niet valt onder de noemer ‘niet verkrijgen van algemeen geaccepteerde arbeid’ of ‘niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid’ en er geen sprake is van een van de andere 2 situaties van artikel 20 lid 1 IOAW, dan kan de gemeente de uitkering niet tijdelijk of blijvend weigeren. In dat geval moet de gemeente beoordelen of een maatregel kan worden opgelegd op grond van artikel 20 lid 2 IOAW.

Rechtbank: weigeren IOAW bij niet verkrijgen algemeen geaccepteerde arbeid

In de uitspraak van Rechtbank Oost-Brabant ging het om een IOAW’er die niet heeft gesolliciteerd op een aangeboden vacature bij een uitzendbureau. Het college heeft hierop gereageerd door de IOAW gedurende één maand met 100% te verlagen op grond van artikel 20 lid 2 IOAW . De rechtbank oordeelt dat het college de verkeerde grondslag heeft gebruikt. Het college had artikel 20 lid 1 IOAW moeten gebruiken en dus de uitkering moeten weigeren. De opgelegde maatregel wordt niet in stand gelaten. Hierdoor moet het college de ingehouden uitkering aan de IOAW’er terugbetalen.

CRvB: verlagen IOAW bij niet aanvaarden algemeen geaccepteerde arbeid

In een soortgelijke zaak heeft de CRvB anders geoordeeld. In dit geval ging het om een IOAW’er die via een uitzendbureau bij een werkgever heeft gewerkt. De werkgever heeft op een gegeven moment geen werk meer voor hem. Een tijd later laat het uitzendbureau aan de IOAW’er weten dat de werkgever weer werk voor hem heeft. De IOAW’er weigert het werk. Dat is voor het college de reden om de uitkering gedurende één maand te verlagen met 100%. Daarbij heeft het college artikel 20 lid 2 IOAW als grondslag gebruikt. In het hoger beroep rept de CRvB geen woord over de gebruikte grondslag. Ook al rept de CRvB er geen woord over: de grondslag die het college heeft gebruikt, is onjuist. Het college had de uitkering tijdelijk of blijvend moeten weigeren. Ook bij het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid moet de sanctie worden gebaseerd op artikel 20 lid 1 IOAW.

Het is niet verstandig om niet heel nauwkeurig met de grondslagen om te gaan

Gemeente, speel op zeker en gebruik de juiste grondslag

Of de uitkering met 100% gedurende één maand wordt verlaagd of gedurende één maand 100% wordt geweigerd, maakt onder de streep niks uit. Dat kan een reden zijn om niet heel nauwkeurig met grondslagen om te gaan. Gelet op de hierboven besproken uitspraken acht ik dat niet verstandig. Ook al zijn beide uitspraken niet gelijkluidend, toch adviseer ik de gemeente om op zeker te spelen en de juiste grondslag te gebruiken. In beide gevallen is dat artikel 20 lid 1 IOAW. Daarnaast moet ook de afstemmingsverordening als grondslag erbij worden betrokken. De gemeenteraad is namelijk verplicht om in een verordening regels vast te stellen met betrekking tot de weigering van de IOAW en de verlaging van de IOAW.