Stel, een minderjarig kind heeft de Nederlandse nationaliteit, maar de – alleenstaande – ouder die het verzorgt komt van buiten de Europese Unie en heeft geen verblijfsstatus. Heeft dit gezin recht op bijstand? ‘Nee,’ zei de Centrale Raad van Beroep tot voor kort, met de nuance dat de minderjarige staatsburger er op grond van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind wel recht op zou hebben. ‘Ja,’ zegt nu het Hof van Justitie van de EU in het zogenaamde Zambrano-arrest, ‘het hele gezin heeft recht op bijstand.’ Een kleine aardverschuiving!
De Zambrano-zaak speelde in België. In België geboren kinderen krijgen automatisch de Belgische nationaliteit, ook al heeft geen van beide ouders die. Het Colombiaanse echtpaar Zambrano vroeg in België asiel aan vanwege een burgeroorlog in hun land. De asielverzoeken werden afgewezen, maar het echtpaar werd gedoogd vanwege die burgeroorlog. Toen werden er twee kinderen geboren, die op grond van de Belgische wetgeving de Belgische nationaliteit kregen. Vader vroeg een werkvergunning aan, die hij niet kreeg. Om toch de kost te verdienen ging hij illegaal aan de slag, maar na enige tijd werd hij werkloos. Hij vroeg een WW-uitkering aan, die werd afgewezen: vader beschikte immers helemaal niet over een werkvergunning. Dit werd uitgevochten tot aan het Europees Hof van Justitie. Dit Hof oordeelde dat aan de status van Belgisch staatsburger rechten zijn verbonden, die moeten kunnen worden uitgeoefend. En dat kan niet als de ouders het land moeten verlaten omdat ze niet mogen werken en ook geen uitkering krijgen. Aan het hele gezin diende bijstand verleend te worden, aldus het Hof.
In Nederland krijgen kinderen pas de Nederlandse nationaliteit als één van beide ouders die ook bezit, maar ook dan kan er een situatie ontstaan waarin het Zambrano-arrest een rol speelt. Zo was er een man met de Nederlandse nationaliteit die een relatie aanknoopte met een Venezolaanse vrouw. Zij kwam naar Nederland en kreeg een kind van de man, dat de Nederlandse nationaliteit kreeg. Vader vertrok met de noorderzon en onttrok zich aan zijn financiële verplichtingen. De moeder had nog geen recht op zelfstandig voortgezet verblijf en raakte haar verblijfsstatus kwijt. Ze vroeg een bijstandsuitkering aan. De gemeente wilde alleen bijstand verlenen voor het kind en dat was natuurlijk volstrekt onvoldoende. De Rechtbank Arnhem keek naar het Zambrano-arrest en oordeelde dat moeder en kind bijstand moesten krijgen volgens de norm alleenstaande ouder. Schulinck acht het waarschijnlijk dat de Centrale Raad van Beroep – indien er hoger beroep wordt ingesteld – tot dezelfde conclusie zal komen als de Rechtbank Arnhem.
Wat zijn de gevolgen van het Zambrano-arrest? Het gaat om hele specifieke situaties en door het arrest van het Europese Hof van Justitie worden echt niet meteen ‘de sluizen opengezet’, om maar even in populistische termen te spreken. Er moet tenslotte toch minimaal één kind zijn in een gezin dat de Nederlandse nationaliteit heeft, wil het gezin zich kunnen beroepen op het Zambrano-arrest. Of de ouder die geen verblijfsvergunning heeft, maar toch een bijstandsuitkering ontvangt op grond van dit arrest, op den duur dan toch rechtmatig in Nederland zal gaan verblijven? Het is op dit moment niet duidelijk of het recht zich zal aanpassen aan de feiten. We blijven de zaken volgen!