Het gaat niet goed met de werkgelegenheid in Nederland. Uit de laatste cijfers van het CBS blijkt dat er op het moment maar liefst 400.000 bijstandsgerechtigden zijn: een negatief record. En dat terwijl de WWB in de jaren na de invoering juist werd geroemd als een groot succes, omdat het aantal bijstandsgerechtigden toen steeds daalde. Hoe kan dat nu? En hoe moet dat verder, voor de mensen zonder baan, maar ook voor u als gemeente?
De op handen zijnde Participatiewet maakt de doelgroep van de WWB alleen maar groter. De wetgever presenteert deze wet als een decentralisatie, maar er wordt in feite niets gedecentraliseerd. De WWB en Wsw liggen al bij de gemeente; de Wajong blijft bij het UWV, maar wordt ingeperkt. De doelgroep van de WWB wordt uitgebreid met een groot gedeelte van de doelgroepen van de WSW en Wajong. Maar in wezen is de grootste wijziging van de Participatiewet ten opzichte van de WWB de naam. Er gebeurt wel iets op financieringsgebied: de budgetten voor re-integratie worden samengevoegd – uiteraard met aftrek van een efficiencykorting. Het komt er dus op neer dat gemeenten meer moeten doen met minder geld.
Cijfers WWB afhankelijk van conjunctuur
De forse toename van het aantal bijstandsgerechtigden is aan de conjunctuur te wijten. Gaat het weer beter met de economie, dan zal de werkloosheid weer dalen. De regering zal zich dan waarschijnlijk op de borst kloppen en het succes van de Participatiewet claimen. Datzelfde gebeurde toen de WWB werd ingevoerd in een tijd dat het economisch wat beter ging met Nederland. Als gezegd, werd de WWB geroemd als een groot succes, terwijl de wet in feite nauwelijks verschilde van de Algemene bijstandswet als het gaat om de uitkeringssystematiek. Het grootste inhoudelijke verschil zat vooral in de manier waarop de gemeenten de uitkeringen bekostigden. Achteraf gezien zou je kunnen zeggen dat de positieve cijfers van de WWB toen te danken waren aan de conjunctuur, net als de slechte nu.
Participatiewet doet weinig voor niet arbeidsgehandicapte WWB’ers
Nederland zit nu in een triple-dip: ons land is voor de derde keer sinds 2009 in een recessie beland. Voor de ‘gewone’, niet arbeidsgehandicapte WWB’ers gaat niet veel bijzonders gebeuren met de invoering van de Participatiewet. Weliswaar weten we nog niet precies hoe de Participatiewet eruit zal zien, maar duidelijk is dat zij zal voortborduren op het voorstel Wet Werken naar Vermogen. De Participatiewet zal ongetwijfeld mogelijkheden bieden werkgevers te ontlasten in administratieve verplichtingen die te maken hebben met instromende gedeeltelijk arbeidsongeschikten en de No Risk polis. Maar voor de ‘gewone’ bijstandsgerechtigden doet hij niets. En ook van het quotum hoeven zij niets te verwachten. Dat ziet immers ook alleen op arbeidsgehandicapten. Kortom de ‘gewone’ bijstandsgerechtigde zal het vooral moeten hebben van een beter economisch klimaat.
Wacht niet op de Participatiewet
Maar de crisis zal natuurlijk niet eeuwig aanhouden; dus het wordt ‘vanzelf’ wel weer beter. Maar u als gemeente kunt toch iets doen. En u hoeft daarvoor ook niet te wachten op de Participatiewet. Want los van de conjunctuur, kan de gemeente wel degelijk individuele successen behalen bij het begeleiden van mensen naar betaald werk. Voor de gewone bijstandsgerechtigden zal de gemeente moeten proberen iets meer te doen dan alleen te wachten tot de economie weer aantrekt. De groep mensen die in de slechte conjunctuur de bijstand instroomt – zoals schoolverlaters – loopt een achterstand op en komt niet zo gemakkelijk meer uit de bijstand als het weer beter gaat met de economie. Hoe langer men in de bijstand heeft gezeten, hoe slechter de kansen. Dus moet u hen helpen de kansen te vergroten.
Contact zoeken met werkgevers
Gemeenten moeten – meer dan nu gebeurt – contact zoeken met de werkgevers in de regio. Door stevig in te zetten op de contacten met het bedrijfsleven kunt u de bedrijven in uw regio laten zien dat er wel degelijk potentieel zit tussen de mensen die nu tussen wal en schip vallen. Een persoonlijke benadering van de werkgevers is daarbij nodig. Bovendien heeft u die contacten straks hoe dan ook nodig om werkgevers te vinden voor de inschakeling van arbeidsgehandicapten. En aan de andere kant mag de gemeente ook verlangen dat de arbeids- en re-integratieverplichtingen door de bijstandsgerechtigde worden nagekomen. Een consequente (maar niet per se ongelooflijk strenge) handhaving hoort er dus ook bij.
Maak werk van werk
Maar bovenal: wacht niet af. De Participatiewet gaat niet voor u werken, maar de gemeenten kunnen wel werk maken van werk. Of, om Kennedy te parafraseren: Vraag niet wat de Participatiewet voor u kan doen, maar bedenk wat u met (en zonder) de Participatiewet kunt doen!