Wat is een open norm?
Bij een open norm is bewust open gelaten hoe precies aan de verplichtingen van die regel moet worden voldaan. Door een omgevingsplanregel zo te omschrijven en hier geen exacte kaders aan te duiden van hetgeen er wat er wel of niet is toegestaan, creëert het bevoegd gezag flexibiliteit in haar beoordeling. Zo kan zij (binnen de gegeven kaders) per binnengekomen aanvraag beoordelen of dit binnen haar grondgebied wenselijk is.
Waarom open normen?
In een maatschappij waar Nederland geconfronteerd wordt met aanzienlijke uitdagingen zoals beperkingen bij het bouwen, tekort aan woningen, en de noodzaak om nieuwe duurzame projecten te bevorderen, is het beleid van overheidsinstanties van cruciaal belang. Een belangrijk onderdeel van deze beleidsinstrumenten zijn de voorschriften die door gemeenten worden vastgesteld in haar omgevingsplan. De mogelijkheid om open normen op te nemen in de regels van het omgevingsplan bewerkstelligt een flexibeler regel-instrumentarium waarbij gemakkelijker en sneller dan voorheen ingespeeld kan worden op een snel veranderende samenleving. Ook de onderzoeksplichten- en lasten kunnen worden doorgeschoven naar het moment van vergunningverlening. Kortom, reden genoeg voor het bevoegd gezag om na te denken over de mogelijkheden van open normen.
Welke kaders gelden er in ieder geval?
De gemeente heeft een grote mate van keuzevrijheid op de wijze waarop ze haar omgevingsplanregels inhoudelijk vorm geeft. Vanwege het beginsel van rechtszekerheid, is het gebruik van open normering uiteraard niet onbegrensd en daarmee ook niet risicoloos. Zo heeft de Afdeling reeds uitgesproken (ECLI:NL:RVS:2021:2388) dat open normeringen op voorhand in een voldoende mate duidelijkheid moet bieden over welke activiteiten zullen worden toegestaan. Dit zal steeds per geval moeten worden beoordeeld, en dat maakt ook dat een bepaalde mate van speling en creativiteit mogelijk is.
Hoe kan ik een ruime omgevingsplannorm invullen?
Als een omgevingsplan geen expliciete grenzen stelt, zoals een maximale bouwhoogte van 8 meter, maar eerder open is geformuleerd zodat het niet direct duidelijk is of een activiteit is toegestaan (bijvoorbeeld wanneer de maximale bouwhoogte moet passen bij de omgevingskenmerken), dan moeten deze open regels aanvullende voorschriften bevatten die aangeven hoe bijvoorbeeld ‘de ritmiek van de omgeving’ zal worden beoordeeld door de bevoegde instantie.
De verdere uitwerking van deze open normen kan worden vastgelegd in beleidsregels, waarin het bevoegd gezag duidelijk maakt aan welke criteria de aanvraag inhoudelijk zal worden getoetst. Aangezien hierbij een extra bestuurlijk afwegingsmoment betrokken is, moet aan een open norm een vergunningvereiste worden gekoppeld. Als aan de open norm en de beleidsregel is voldaan, is het bevoegd gezag verplicht om de vergunning te verlenen, gelet op artikel 8.0a Bkl.
het bevoegd gezag kan tot op zekere hoogte spelen met de mate van participatie die ze haar belanghebbenden bereid is te bieden.
Flexibel of rechtsonzeker?
Tegen (open) normen in het omgevingsplan staat beroep uiteraard open, maar de toets van de rechter is in die zin anders omdat open normen juist enige mate van interpretatie bieden en de rechter zal hier rekening mee moeten houden. Tegen de uitgewerkte beleidsregels staat geen rechtstreeks beroep open. Beleidsregels hebben daarnaast geen moment van verplichte participatie, zoals bij de regels in het omgevingsplan wel het geval is. Indien er op basis van open normen en beleidsregels een vergunning verleend wordt, is er ook ten tijde van de vergunningverlening geen verplicht moment van participatie. Daarmee kan een belanghebbende het idee krijgen in deze procedure gepasseerd te worden.
Voordeel: het bevoegd gezag kan flexibeler reageren op ontwikkelingen in de samenleving, en dit sluit aan bij de doelen van de wetgever.
Nadeel: het bevoegd gezag kan tot op zekere hoogte spelen met de mate van participatie die ze haar belanghebbenden bereid is te bieden.
Wat is wijsheid bij open normen?
Het gebruik van open normen in het omgevingsplan een mooi instrument kan zijn om gemakkelijk in te spelen op maatschappelijke veranderingen en dit kan ook themagewijs worden ingezet. Maar bij het gebruik van open normen, moet een balans gevonden moet worden tussen flexibiliteit voor het bevoegd gezag en anderzijds het bieden van voldoende rechtsbescherming en inspraakmogelijkheden aan initiatiefnemers en belanghebbenden. Open normen bieden ruimte voor interpretatie, maar dit kan leiden tot beperktere rechterlijke toetsing en verminderde participatie van belanghebbenden. Tot op zekere hoogte kan het bevoegd gezag deze constructie ook strategisch inzetten. Een zorgvuldige afweging om de belangen van alle betrokken partijen te waarborgen is daarmee noodzakelijk.
Meer weten?
Wil je als gemeente op de hoogte blijven van alle actuele ontwikkelingen op het gebied van omgevingsrecht? Neem dan een abonnement op onze Kennisbank Schulinck Omgevingsrecht. Die biedt toegang tot verdiepende artikelen, jurisprudentie en nieuws. En last but not least, onze juridische helpdesk waar inhoudelijk experts antwoord geven op al jullie inhoudelijk vragen.