17 november 2025

Gemeenten zijn de laatste jaren meer taken zelf gaan uitvoeren in plaats van via gemeenschappelijke regelingen, zoals veiligheidsregio’s, intergemeentelijke sociale diensten en gemeentelijke gezondheidsdiensten. Gemeenten gaven in 2024 ruim 55 procent meer uit dan in 2017. De uitgaven van gemeenschappelijke regelingen stegen in diezelfde periode met slechts 23 procent. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De omslag naar een minder sterke stijging van de uitgaven vanaf 2018 heeft te maken met de verschuiving van taken naar gemeenten en specifieke ontwikkelingen bij gemeenten. De drie grootste verschillen zijn op het gebied van inkomensregelingen, sociale werkplaatsen en veiligheid.

Taken inkomensregelingen terug naar gemeenten

De lasten op het beleidsterrein Inkomensregelingen zijn tussen 2018 en 2023 bij gemeenschappelijke regelingen minder sterk gestegen dan die bij gemeenten (bijna 15 procent tegenover 27 procent). Dat komt doordat steeds meer gemeenten taken op dit gebied weer zelf uitvoeren, in plaats van een intergemeentelijke sociale dienst.

Participatiewet leidt tot daling uitgaven bij gemeenschappelijke regelingen

Een andere belangrijke oorzaak is de invoering van de Participatiewet in 2015. Vanaf dat moment kregen de sociale werkvoorzieningsschappen geen nieuwe medewerkers meer en was de afbouw hiervan in gang gezet. Vervolgens zijn veel van deze gemeenschappelijke regelingen opgeheven en daalden de lasten die ze maakten om mensen onder begeleiding in een beschermde werkomgeving te laten werken met 20 procent tussen 2018 en 2023. Doordat steeds meer gemeenten deze taken weer zijn gaan uitvoeren, zijn hun lasten op dit taakveld gestegen (met 5 procent).

Uitgaven aan veiligheid bij gemeenten sterker gestegen

Ook de lasten op het beleidsterrein Veiligheid zijn bij gemeenten sterker gestegen (40 procent) dan bij gemeenschappelijke regelingen (32 procent). Hieronder vallen rampenbestrijding, brandweer en toezicht en handhaving van de openbare orde. De laatste taak –handhaving van de openbare orde– wordt alleen uitgevoerd door gemeenten.

De sterkere stijging bij gemeenten komt doordat er tussen 2018 en 2023 veel handhavers in dienst zijn gekomen bij enkele grote gemeenten. In mindere mate speelt ook de compensatie voor aardbevingsschade in Groningen een rol bij de stijging, door hogere lasten voor gemeenten in die provincie.

Bron: CBS