Het stelsel van arbeidsongeschiktheid loopt vast
Het huidige WIA-stelsel functioneert niet meer goed. Doorgaan op dezelfde weg is geen optie; er zijn ingrijpende aanpassingen nodig in uitvoering en wetgeving. Dit blijkt uit het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) “Werk aan de WIA – naar een stelsel dat weer werkt”, aangeboden aan de Tweede Kamer.
Belangrijkste aanbevelingen
- Sociaal-medische beoordelingen: Niet langer uitsluitend door verzekeringsartsen.
- Herbeoordelingen: Striktere voorwaarden om onnodige aanvragen te voorkomen.
- Afschaffen IVA-uitkering: Voor nieuwe gevallen, vanwege complexe en tijdrovende beoordeling.
Waarom zijn aanpassingen nodig?
- Stijgende WIA-instroom: Meer dan 60.000 mensen per jaar, tegenover 35.000 bij invoering in 2006.
- Structurele tekortkomingen: Leidend tot lange onzekerheid en hoge maatschappelijke kosten.
- 600.000 WIA-uitkeringen: Eén op de dertien werknemers.
Oorzaken van stijgende instroom
- Vergrijzing en langer doorwerken: Hogere pensioenleeftijd, minder vroegpensioen.
- Psychische aandoeningen: Meer dan 40% van instroom, vooral jongeren en vrouwen.
- Beperkte toetsing bij 60+: Minder strenge beoordeling.
Oplopende wachtlijsten
- Zonder maatregelen: bijna 200.000 wachtenden in 2030.
- Wachttijd kan oplopen tot drie jaar.
- Tekort aan verzekeringsartsen verergert probleem.
Minimaal basispakket aan maatregelen
- Gerichte inzet verzekeringsartsen: Taken deels overdragen aan andere professionals.
- Voorkomen onnodige herbeoordelingen: Striktere onderbouwing en kosten door werkgevers.
- Afschaffen IVA-uitkering: Alle volledig arbeidsongeschikten naar WGA.
- Preventie en activering: Sterker toezicht, betere re-integratie, steun aan werkgevers.
Aanvullende beleidsopties
- Fundamentele wijzigingen: Bijvoorbeeld koppeling uitkering aan minimumloon.
- Werkhervatting centraal stellen: Meer focus op terugkeer naar werk.
Beleid dat wordt afgeraden
- Verkorting loondoorbetaling van 2 naar 1 jaar: Zou leiden tot hogere instroom, langere wachtlijsten en hogere kosten. Tweede jaar is cruciaal voor re-integratie.