De IGJ houdt al geruime tijd in de geestelijke gezondheidszorg, de psychogeriatrische zorg en de verstandelijk gehandicaptenzorg intensief toezicht op het terugdringen van dwang en vrijheidsbeperking. Dit is vooral gericht op het terugdringen van separeren, afzonderen en fixeren. Wij zien dat zorgaanbieders zich inspannen om dwang en vrijheidsbeperking zo veel mogelijk te voorkomen en daar waar dwang moet worden toegepast, dit zo zorgvuldig mogelijk te doen. Het is belangrijk om deze goede ontwikkelingen vast te houden en te versterken. De doelstelling van de nieuwe wetten sluit daar bij aan.
Met haar toezicht wil de inspectie bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van de wetten, waaronder het terugdringen van dwang in de zorg, het verhogen van de kwaliteit van (gedwongen) zorg en het versterken van de rechtspositie van cliënten. Wij zien toe op een zorgvuldige uitvoering van de Wvggz en Wzd. Onze inspecteurs zullen niet direct stringent handhaven op de nieuwe onderdelen van de wetten, maar de inspectie heeft het voornemen om in de eerste periode met het toezicht en eventuele interventies vooral agenderend, signalerend en stimulerend op te treden. Een goede kennis van de wet- en regelgeving is belangrijk voor het borgen van de kwaliteit van zorg en het zorgvuldig toepassen van dwang. De wetten kennen echter ook veel elementen die nu ook al onder de huidige Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet bopz) gelden. Op deze elementen blijven we toezicht en handhaving uitvoeren zoals we dat nu ook doen.
Blijvend aandacht voor huidige uitgangspunten en risico’s
Onder de nieuwe wetgeving focust de IGJ zich in haar toezicht op de belangrijkste uitgangspunten en randvoorwaarden voor verantwoorde gedwongen zorg. Voordat verplichte of onvrijwillige zorg wordt ingezet, moet een zorgaanbieder (onder de Wzd aan de hand van een stappenplan) de situatie van een cliënt analyseren. Is er misschien een vrijwillig of een minder ingrijpend alternatief? Daarnaast moet dwang zoveel mogelijk voorkomen worden; als het niet anders kan dan moet dwang zorgvuldig toegepast worden:
- De juiste zorg op de juiste plaats leveren;
- Voldoende en deskundig personeel inzetten;
- Aandacht voor de belangen van de rechtspositie van de cliënt en diens familie en naasten.
Sommige risico’s die nu bij de toepassing van gedwongen zorg door ons worden gesignaleerd, blijven ook onder de nieuwe wetgeving bestaan. Vooral het onvoldoende of niet op tijd leveren van zorg in de juiste setting, de kennis en vaardigheden van zorgverleners en behandelaren en het multidisciplinair inzetten en op peil houden van personeel vragen aandacht. Ook blijft de inspectie met haar toezicht het terugdringen van dwang benadrukken. Door de toezichtcapaciteit gericht in te zetten, houden we zicht op de naleving van de Wvggz en de Wzd. Aan de ene kant is dat op grond van meldingen, aan de andere kant is dat risico gestuurd. Bij het risico gestuurd toezicht willen we beter gebruik gaan maken van het analyseren van informatie, als basis voor de toezichtsinterventies.
Wilt u meer weten over hoe de IGJ omgaat met de nieuwe wetten Wvggz en Wzd? Lees dan de visienota.